صبر یعقوب (قرآن)از فضایل یعقوب علیه‌السلام که در آیات قرآن به آن اشاره شده، «صبر» است. ۱ - داشتن شخصیتی صبوريعقوب علیه‌السلام، شخصيّتى صبور و شكيبا: ۱. «قالوا يابانا انّا ذَهَبنا نَستَبِقُ وتَرَكنا يوسُفَ عِندَ مَتعِنا ... • وجاءو عَلى قَميصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ ...؛ گفتند: «اى پدر! ما رفتيم تا مشغول مسابقه شويم، و يوسف را نزد اثاث خود گذارديم؛ ... و پيراهن او را با خونى دروغين آغشته ساخته، نزد پدر آوردند؛ گفت: نفس سركش شما اين كار زشت را برايتان زينت داده؛ من صبر جميل خواهم داشت....» مراد از ضمير در «قال» يعقوب است. [۳]
كشف الاسرار، ج ۵، ص ۱۲۲.
۲. «قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ ...؛يعقوب گفت: «هواى نفس شما، اين امر را چنين در نظرتان جلوه داده است؛ من صبرى جميل و خالى از بى تابى خواهم داشت....» ۳. «قالوا تاللَّهِ تَفتَؤُا تَذكُرُ يوسُفَ حَتّى تَكونَ حَرَضًا او تَكونَ مِنَ الهلِكين • قالَ انَّما اشكوا بَثّى وحُزنى الَى اللَّهِ ...؛ گفتند: به خدا سوگند كه تو آن قدر ياد يوسف مى‌كنى تا مشرف به مرگ شوى، يا بميرى! گفت: من غم و اندوهم را تنها به خدا شكوه مى‌كنم....» ۲ - صبر در فقدان حضرت یوسفاز صبرهای یعقوب علیه‌السلام، صبر در فراق یوسف علیه‌السلام است. ۲.۱ - صبر بدون گلایهصبر بدون گلایه يعقوب علیه‌السلام، در فقدان یوسف علیه‌السلام: «قالوا يابانا انّا ذَهَبنا نَستَبِقُ وتَرَكنا يوسُفَ عِندَ مَتعِنا فَاكَلَهُ الذّئبُ وما انتَ بِمُؤمِنٍ لَنا ولَو كُنّا صدِقين • وجاءو عَلى قَميصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ واللَّهُ ...؛ گفتند: اى پدر! ما رفتيم تا مشغول مسابقه شويم، و يوسف را نزد اثاث خود گذارديم؛ و گرگ او را خورد! و مى‌دانيم تو هرگز سخن ما را باور نخواهى كرد، هر چند راستگو باشيم. و پيراهن او را با خونى دروغين آغشته ساخته، نزد پدر آوردند؛ گفت: «نفس سركش شما اين كار زشت را برايتان زينت داده؛ من صبر جميل خواهم داشت....» امام صادق علیه‌السلام فرمود: «فصبر جميل» يعنى بدون شکایت. ۲.۲ - صبر ستودنیشكيبايى يعقوب علیه‌السلام در فقدان يوسف علیه‌السلام، ستودنى و درخور تحسين: «قالوا يابانا انّا ذَهَبنا نَستَبِقُ وتَرَكنا يوسُفَ عِندَ مَتعِنا فَاكَلَهُ الذّئبُ وما انتَ بِمُؤمِنٍ لَنا ولَو كُنّا صدِقين • وجاءو عَلى قَميصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ ...؛ گفتند: اى پدر! ما رفتيم تا مشغول مسابقه شويم، و يوسف را نزد اثاث خود گذارديم؛ و گرگ او را خورد! و مى‌دانيم تو هرگز سخن ما را باور نخواهى كرد، هر چند راستگو باشيم. و پيراهن او را با خونى دروغين آغشته ساخته، نزد پدر آوردند؛ گفت: نفس سركش شما اين كار زشت را برايتان زينت داده؛ من صبر جميل خواهم داشت....» چنانچه «جميل» صفت براى «صبر» باشد، در تقدير گرفتن مبتدا -صبرى صبر جميل- و يا خبر -صبر جميل احسن- ضرورى است. برداشت مزبور ناظر به اين احتمال است. ۳ - صبر در فراق بنیامیناز صبرهای یعقوب علیه‌السلام، صبر در فراق بنیامین است. ۲.۱ - صبر بدون گلایهصبر بدون گلايه يعقوب علیه‌السلام در فراق بنیامین: «قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ ...؛يعقوب گفت: «هواى نفس شما، اين امر را چنين در نظرتان جلوه داده است؛ من صبرى جميل و خالى از بى تابى خواهم داشت....» ۲.۲ - صبر ستودنیصبر يعقوب علیه‌السلام در فراق بنيامين، ستودنى و درخور تحسين: «قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ ...؛يعقوب گفت: هوای نفس شما، اين امر را چنين در نظرتان جلوه داده است؛ من صبرى جميل و خالى از بى تابى خواهم داشت....» ۴ - آثار صبر حضرت یعقوبپيشه ساختن صبر و بردبارى، زمينه‌ساز يارى خداوند از ديدگاه يعقوب علیه‌السلام: ۱. «قالوا يابانا انّا ذَهَبنا نَستَبِقُ وتَرَكنا يوسُفَ عِندَ مَتعِنا فَاكَلَهُ الذّئبُ وما انتَ بِمُؤمِنٍ لَنا ولَو كُنّا صدِقين • وجاءو عَلى قَميصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ واللَّهُ المُستَعانُ عَلى ما تَصِفون؛ گفتند: اى پدر! ما رفتيم تا مشغول مسابقه شويم، و يوسف را نزد اثاث خود گذارديم؛ و گرگ او را خورد! و مى‌دانيم تو هرگز سخن ما را باور نخواهى كرد، هر چند راستگو باشيم. و پیراهن او را با خونى دروغين آغشته ساخته، نزد پدر آوردند؛ گفت: نفس سركش شما اين كار زشت را برايتان زينت داده؛ من صبر جميل خواهم داشت (و شكيبايى خالى از ناسپاسى)؛ و در برابر آنچه مى‌گوييد، از خداوند يارى مى‌طلبم.» ۲. «... فَصَبرٌ جَميلٌ عَسَى اللَّهُ ان يَأتِيَنى بِهِم جَميعًا ...؛... من صبرى جميل و خالى از بى تابى خواهم داشت؛ اميدوارم خداوند همه آنها را به من بازگرداند....» ۵ - زمینه‌ساز صبر حضرت یعقوبباور يعقوب علیه‌السلام به علم و حکمت خداوند، موجب بهره‌مندى وى از صبر و شكيبايى: «قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم انفُسُكُم امرًا فَصَبرٌ جَميلٌ عَسَى اللَّهُ ان يَأتِيَنى بِهِم جَميعًا انَّهُ هُوَ العَليمُ الحَكيم؛يعقوب گفت: هواى نفس شما، اين امر را چنين در نظرتان جلوه داده است؛ من صبرى جميل و خالى از بى تابى خواهم داشت؛ اميدوارم خداوند همه آنها را به من بازگرداند؛ چرا كه او دانا و حكيم است.» جمله «انّه هو» علاوه بر اينكه تعليل براى «عسى اللّه ...» است مى‌تواند بيان علّت براى «فصبر جميل» نيز باشد. ۶ - پانویس
۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۳، ص۲۴۷، برگرفته از مقاله «فضایل یعقوب علیه‌السلام (صبر)». |